https://islamansiklopedisi.org.tr/abdullah-b-nevfel
Dedesi Hâris, Hz. Peygamber’in en büyük amcası olup kendisi ashap arasında Peygamber’e en çok benzeyenlerden biri idi. Muâviye’nin 662 yılında Medine’ye vali tayin ettiği Mervân b. Hakem tarafından Medine kadılığına getirildi. Muâviye, 669’da Mervân b. Hakem’i görevden alıp valiliğe Saîd b. Âs’ı tayin edince yeni vali Abdullah b. Nevfel’i vazifesinden uzaklaştırdı ve yerine Ebû Seleme b. Abdurrahman b. Avf’ı tayin etti. Ebû Hüreyre’nin Abdullah b. Nevfel için, “O, İslâm’da gördüğüm ilk kadıdır” dediği rivayet edilir. İmam Mâlik de bu görüştedir. Halbuki gerek Hz. Peygamber’in, gerekse Hulefâ-yi Râşidîn’in daha önce birçok şehirlere kadılar tayin ettiği bilinmektedir. Ayrıca Medine’de Ebû Bekir zamanında Ömer’in, Ömer zamanında Ebü’d-Derdâ’nın, Osman zamanında da Mugīre b. Nevfel b. Hâris’in kazâ işleriyle görevlendirildiklerine dair kaynaklarda kesin bilgiler vardır.
Abdullah b. Nevfel’in yaklaşık sekiz yıl süren Medine kadılığından sonra başka bir görevde bulunup bulunmadığı hususunda kaynaklarda bilgi yoktur. Onun ölüm tarihiyle ilgili olarak da değişik rivayetler vardır. Muâviye’nin halifeliğinin (661-680) son yıllarında veya 63 (682) yılında Harre Vak‘ası’nda vefat ettiği nakledilmektedir. Şu hususu da belirtmek gerekir ki bazı kaynaklar, 84 (703) yılında vefat eden yeğeni Abdullah b. Hâris el-Hâşimî ile Abdullah b. Nevfel’i karıştırırlar ve bu yüzden onun ölümünü de 84 (703) olarak gösterirler. Abdullah’ın rivayet ettiği herhangi bir hadise kaynaklarda rastlanmamıştır.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, IV, 45; V, 21-22.
İbn Kuteybe, el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 127, 588.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), V, 172, 232; XI, 628-629.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ), III, 407-408.
a.mlf., el-Kâmil, III, 420, 460; IV, 121.
İbn Hacer, el-İṣâbe, II, 377; III, 453-454.
Ziriklî, el-Aʿlâm, IV, 287.
Fahrettin Atar, İslâm Adliye Teşkilâtı, Ankara 1979, s. 19-22.
