HAVVÂT b. CÜBEYR

Milâdî 587 yılı civarında doğduğu anlaşılmaktadır. Uhud Gazvesi’nde Ayneyn tepesindeki okçuların kumandanı olan Abdullah b. Cübeyr’in kardeşidir. Evs kabilesine mensup olmakla beraber bazı kaynaklarda Benî Hazrec’e nisbet edilmektedir. Havvât, Bedir Gazvesi’ne giderken Ravhâ (Safrâ) denilen yerde ayağı kırıldığından Resûlullah tarafından Medine’ye geri gönderilmiş, bununla beraber kendisine ganimetten pay ayrılmıştır. Daha sonra cereyan eden bütün gazvelere katılmıştır.

Benî Kurayza Gazvesi’nden önce henüz Hendek Gazvesi devam ederken Havvât, Hz. Peygamber tarafından Kurayzaoğulları hakkında bilgi toplamakla görevlendirildi. Yahudilerin topraklarına girip kalelerini gözetlemeye başladı. Fakat bir akşam vakti yorulup uykuya daldığı sırada bir yahudi onu yüklenip kaleye götürdü. Ancak bir müslüman casusu yakaladığını haber verdiği sırada Havvât onun belindeki baltayı çekip kendisini öldürdü. Yakalanmadan Medine’ye dönünce başından geçen olayları Cebrâil’in Resûl-i Ekrem’e haber verdiğini, müslümanların da bütün olup bitenleri öğrendiğini gördü (Vâkıdî, II, 460-461). Hz. Peygamber’in onu Benî Kurayza yahudilerine barış teklifiyle gönderdiği, fakat onların buna yanaşmadıkları da belirtilmekte (İbn Hacer, el-Meṭâlibü’l-ʿâliye, IV, 229), Havvât ile birlikte Kurayzaoğulları’na giden heyet arasında Sa‘d b. Muâz, Sa‘d b. Ubâde ve Abdullah b. Revâha’nın da bulunduğu kaydedilmektedir.

Sahâbîlerin Hz. Peygamber ile beraber yaptıkları bir yolculuk sırasında Merrüzzahrân’da mola verildiği esnada bir grup kadını gören Havvât kılık değiştirerek onların arasına katıldı. O sırada çadırından çıkan Resûl-i Ekrem kendisini farkedip yanına çağırdı. Başına geleceklerden korkan Havvât kaybolan devesini aradığını söyledi. Onun bu sözüne inanmış görünen Resûlullah daha sonra ona rastladıkça, “Şu kaybolan deveden ne haber?” diye kendisine takılırdı. Bu imalı sözlerden çok utanan Havvât bir defasında, müslüman olalı beri o devenin artık hiç kaybolmadığını söyleyince Hz. Peygamber ona üç defa, “Allah sana merhametiyle muamele etsin!” diye dua etti (Heysemî, IX, 401).

Havvât’ın güzel sesli bir şair olduğu bilinmektedir. Hz. Ömer’le birlikte hacca giderken aralarında Ebû Ubeyde b. Cerrâh ile Abdurrahman b. Avf gibi sahâbîlerin de bulunduğu kafile içinde seher vaktine kadar kendi şiirlerinden meydana gelen şarkılar okuduğu belirtilmektedir. Onun Sıffîn Savaşı’nda Hz. Ali’nin saflarında yer aldığı rivayet edilir (İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, III, 171).

Havvât Resûl-i Ekrem’den birkaç hadis rivayet etmiş, kendisinden de Abdurrahman b. Ebû Leylâ, Atâ b. Yesâr ve kendi oğlu Sâlih rivayette bulunmuştur. Hayatının son yıllarında gözlerini kaybeden Havvât b. Cübeyr 40 (660-61) veya 42 (662-63) yılında Medine’de vefat etmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1997 yılında İstanbul’da basılan 16. cildinde, 546 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.