HÛRÎ, Raîf

Lübnan’da Bürümmânâ ve Antilyas arasındaki Nâbeyh köyünde doğdu. Rum asıllı Ortodoks bir aileye mensuptur. İlkokulu köyünde öğretmen olan babasından okudu. Liseyi Bürümmânâ’daki Friends Mission School’da bitirdi; Beyrut Amerikan Üniversitesi Edebiyat ve Doğu Edebiyatı Tarihi Bölümü’nden mezun oldu (1933). Kudüs, Beyrut, Tarsus ve Şam’da yerli ve yabancı okullarda öğretmen olarak çalıştı. Daha sonra Tarsus’ta Fransız Laik Enstitüsü ve Beyrut’ta Patrik Fakültesi’nde Arap dili ve edebiyatı dersi okuttu. Cûniye’de (Jounieh) el-İhvetü’l-Meryemiyyûn Okulu’nda da görev yaptı.

Raîf Hûrî, 1938’de New York’ta düzenlenen II. Dünya Gençlik Kongresi’ne Filistin Arap gençliğinin temsilcisi olarak katıldı. II. Dünya Savaşı’ndan önce Nazilik ve Faşizmle Mücadele Örgütü’ne katıldı. Sovyetler Birliği Dostluk Derneği’ne de üye oldu, Sovyetler’deki Voks Derneği aracılığıyla bu ülkeye giden ilk Lübnanlı kültür grubu içinde yer aldı (1947). Ancak Komünist Partisi ile çıkan anlaşmazlık yüzünden bu dernekten ayrıldı. Edebî ve kültürel faaliyetlerde bulunmak üzere Ömer Fâhûrî Kulübü’nü kurdu, ancak komünizm taraftarlığı yaptığı iddiasıyla kulüp Lübnan hükümeti tarafından kapatıldı. Bunun yerine Lübnan Ehl-i Kalem Derneği’ni açtıysa da bir süre sonra bu dernekten de ayrıldı. Bu defa aynı dernekten ayrılan bir grup arkadaşıyla birlikte Müstakil Ehl-i Kalem Derneği’ni kurdu. Kahire’de 1958’de düzenlenen Arap Edebiyatçılar Kongresi’ne katıldı. 11 Ağustos 1967 tarihinde doğduğu köyde elli dört yaşında kanserden öldü. Ölümünden on beş gün önce Kitap Dostları Derneği tarafından kendisine edebiyat ve kültür alanındaki çalışmalarından dolayı cumhurbaşkanlığı ödülü verildi.

Hikâye, roman, tiyatro, şiir ve siyaset gibi alanlarda birçok eser kaleme alan Raîf Hûrî çeşitli gazete ve dergilerde yazılar yazmıştır. Bunlar el-ʿÂṣıfe, en-Nehâr, İle’l-Emâm, el-Aḫbâr, el-Enbâʾ, et-Tiliġrâf, eş-Şaʿb, eṭ-Ṭayyâr, el-Kifâḥ, en-Nidâʾ ve 1941’de kendisinin kurduğu ed-Difâʿ gazeteleriyle el-Mekşûf, el-Cumhûr, el-Berḳ, el-Âdâb, el-Edîb, el-ʿUlûm, eṭ-Ṭarîḳ, er-Riyâż, eṭ-Ṭalîʿa, es̱-S̱eḳāfetü’l-vaṭaniyye, el-Cündiyyü’l-Lübnânî ve eḍ-Ḍâd gibi dergilerdir. eṭ-Ṭarîḳ dergisindeki yazılarında Abbas takma adını kullanmıştır.

Eserleri. 1. İmruʾülḳays (Beyrut 1934). İmruülkays b. Hucr’ün şiiri üzerine bir analiz ve eleştiri çalışmasıdır.

2. Ḥabbetü’r-rummân ve ḳıṣaṣ ʿArabiyye uḫrâ (Beyrut 1935). Kısa hikâyelerinden oluşmaktadır.

3. S̱evretü Beydebâ (Beyrut 1936). Yedi bölümlük manzum bir tiyatro eseri olup Büyük İskender’in Hindistan’ı fethetmesinin ardından cereyan eden olayları konu edinmektedir.

4. Cihâdü Filisṭîn: Kifâḥü’l-ʿArab fî sebîli’l-ḥurriye ve’l-istiḳlâl, es̱-s̱evretü’l-Filisṭîniyye fî muḫtelifi merâḥilihâ (Dımaşk 1936). el-Fete’l-Arabî takma adıyla yayımlanmıştır.

5. Ḥuḳūḳu’l-insân (Dımaşk 1937). Faşizm ve Nazilik aleyhine yazılmış bir eserdir.

6. Mecûsiyyün fi’l-cenne (Beyrut 1938). Sosyal ve ahlâkî konuların ele alındığı kısa piyeslerden meydana gelmektedir.

7. Hel yaḫfe’l-ḳamer? (Beyrut 1939). Ömer b. Ebû Rabîa’nın (ö. 93/711) hayatı ve şiiriyle ilgili eleştirel bir çalışmadır.

8. en-Naḳd ve’d-dirâsetü’l-edebiyye (Beyrut 1939, 1969).

9. Meʿâlimü’l-Vaʿyi’l-ḳavmî (Beyrut 1941). Kostantin Züreyḳ’in el-Vaʿyü’l-ḳavmî adlı eserine reddiye olan bu çalışmada genelde milliyetçilik, özelde Arap milliyetçiliği meselesini irdelemektedir.

10. et-Türâs̱ü’l-ḳavmiyyü’l-ʿArabî: Naḥnü ḥumâtüh ve mükellimûh (Beyrut 1942).

11. el-Fikrü’l-ʿArabiyyü’l-ḥadîs̱: Es̱erü’s̱-s̱evreti’l-Ferensiyye fî teveccühihi’s-siyâsî ve’l-ictimâʿî (Beyrut 1943, Muhammed Kâmil Hatîb tarafından tekrar neşredilmiştir [3. bs., Dımaşk 1993]).

12. ed-Dirâsetü’l-edebiyye (Beyrut 1945).

13. Ṣuḥûn mülevvene (Beyrut 1947). Arap kültürüyle ilgili kısa tarihî hikâyelerden oluşmaktadır.

14. es̱-S̱evretü’r-Rûsiyye: Ḳıṣṣatü mevlidi ḥaḍârâʾ cedîde (Beyrut 1948). Yazarın 1947’de gerçekleştirdiği Moskova ziyaretine ait izlenimlerini içermektedir.

15. Dîkü’l-cin ve’l-ḥubbü’l-müfteris (Beyrut 1948). Dîkülcin lakabıyla meşhur olan şair Abdüsselâm b. Rağbân’ın (ö. 235/850) hayatına dair bir romandır.

16. el-Ḥubbü aḳvâ (Beyrut 1950). Emevîler döneminde yaşayan ve aşkları sayesinde bütün zorlukların ve entrikaların üstesinden gelen iki Uzrî (afîf/platonik) âşığın hayatını konu edinen bir romandır.

17. Maʿa’l-ʿArab fi’t-târîḫ ve’l-üsṭûra (Beyrut 1963).

18. Emîn er-Reyḥânî ve ḥaḳīḳatü’d-dîmuḳrâṭiyyeti’l-Emrîkiyye (Beyrut 1948).

19. S̱evretü’l-fetâ el-ʿArabî (Beyrut 1984).

20. eṭ-Ṭuġāt (Beyrut 1949). Halîl Mutrân’ın şiirlerinden seçmeleri ve bunların eleştirisini içerir.

21. Es̱erü’s̱-s̱evreti’l-Ferensiyye fi’l-fikri’l-ʿArabî (Beyrut 1943).

Raîf Hûrî, Heidelberg Üniversitesi Kütüphanesi’nde papirüs üzerine yazılmış bir mecmuada çoğu Abdullah b. Lehîa’ya, kısmen de Leys b. Sa‘d ve Abdullah b. Vehb’e ait fiten ve melâhime dair 200’e yakın hadis rivayetinin yer aldığı, Ṣaḥîfetü ʿAbdillâh b. Lehîʿa olarak bilinen eseri, İbn Lehîa’nın hayatı ve çalışmalarına dair geniş bir araştırmayla birlikte yayımlamıştır (Abd Allāh İbn Lahī‘a [97-174/715-790]: Juge et grand maître de l’école égyptiènne avec édition critique de l’unique rouleau de papyrus arabe conservé à Heidelberg, Wiesbaden 1986).

Raîf Hûrî, Boris Wartanoff’un La vie amoureuse de Paganini adlı eserin Bâgânînî Sâḥirü‘n-nisâʾ (Beyrut 1947), John Carne’ın Syria, the Holy Land, Asia Minor adlı eserinden Lübnan’la ilgili bölümleri Riḥle fî Lübnân fi’s̱-s̱ülüs̱i’l-evvel mine’l-ḳarni’t-tâsiʿ ʿaşer (Beyrut 1948) ve Sovyet siyasetçi ve kültür bakanı Andreï Jdanov’un Birinci Sovyet Yazarlar Kongresi’ne sunduğu Sovyet edebiyatının meseleleriyle ilgili raporunu İnne’l-edeb kâne mesʾûlen (Beyrut 1949) adıyla Arapça’ya tercüme etmiştir.

Hûrî’ye dair Metanyûs Yûsuf Tavk, Raʾîf Ḫûrî sîretühû ve edebüh ismiyle Arap dili ve edebiyatı yeterlik tezi (1971, Lübnan Üniversitesi Külliyetü’t-terbiye); Semâh İdrîs, Raʾîf Ḫûrî ve türâs̱ü’l-ʿArab başlıklı Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde bir yüksek lisans tezi (Beyrut 1986), İlyâs Yûsuf Rızk, el-İltizâm fî edebi Raʾîf Ḫûrî adıyla doktora tezi (1984, Beyrut Kıddîs Yûsuf Üniversitesi) ve Rebîa Ebû Fâzıl Raʾîf Ḫûrî en-Nâḳıd başlıklı Arap dili ve edebiyatında yeterlik tezi (1973, Lübnan Üniversitesi Külliyyetü’t-terbiye) hazırlamıştır. Ayrıca hakkında el-Edîb, el-Âdâb ve el-Fikrü’l-cedîd dergilerinde makaleler yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 567-569 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.