LEKĀNÎ, Abdüsselâm b. İbrâhim

971 (1563) yılında muhtemelen Kahire’de dünyaya geldi. Babasının doğduğu yerleşim merkezine nisbetle Lekānî diye tanındı. Tahsilini babası İbrâhim el-Lekānî’nin ders halkasında tamamladı, onun önde gelen öğrencileri arasında yer aldı. Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî, Ebû Abdullah Muhammed b. Sinne ve Ebû Abdullah Muhammed Abdülkādir el-Fâsî gibi âlimlerden ders aldı (Abdülhay el-Kettânî, I, 118, 183; II, 890, 1027). Öğrenimini tamamladıktan sonra ders okutmaya ve eser yazmaya başladı. Babasının vefatı üzerine onun yerine Ezher müderrisliğine getirildi. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebû Sâlim el-Ayyâşî, Ebü’l-Esrâr Hasan b. Ali b. Muhammed el-Acîmî ve Ebû Âmir Ahmed en-Nefrâvî gibi isimler bulunmaktadır (Mahlûf, s. 304; Abdülhay el-Kettânî, II, 811). Abdüsselâm el-Lekānî 15 Şevval 1078 (29 Mart 1668) tarihinde Kahire’de vefat etti ve orada defnedildi.

Eserleri. 1. İrşâdü’l-mürîd li-Cevhereti’t-tevḥîd. Babasının Cevheretü’t-tevḥîd adlı manzum akaid risâlesine yine kendisinin yazdığı ʿUmdetü’l-mürîd adlı hacimli şerhin İbrâhim el-Lekānî tarafından konulmuş olan ta‘liklerin müellif tarafından yeniden düzenlenmesi suretiyle meydana getirilmiş bir şerh mahiyetindedir (bk. CEVHERETÜ’t-TEVHÎD).

2. İtḥâfü’l-mürîd li-Şerḥi Cevhereti’t-tevḥîd. İrşâdü’l-mürîd’in genişletilmesiyle ortaya çıkan bir şerh olup Ezher’in lise kısmında ders kitabı olarak okutulmuştur. el-Emîrü’l-Kebîr es-Sünbâvî’nin Ḥâşiye ʿalâ İtḥâfi’l-mürîd adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Bulak 1282; Kahire 1300, 1309). İbrâhim el-Bâcürî (Kahire 1279) ve Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd (Kahire 1375/1955) bu şerhe hâşiye yazmışlardır.

3. Fetḥu’l-mecîd li-Kifâyeti’l-mürîd fi’l-kelâm. Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdullah el-Cezâirî’nin Kifâyetü’l-mürîd fi’l-kelâm adlı manzum akaid risâlesine Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî tarafından yazılan el-Menhecü’s-sedîd fî şerḥi Kifâyeti’l-mürîd adlı şerh üzerine yapılmış bir şerhtir. Eser üzerine Dâvûd Ali el-Fâdıl tarafından tenkitli metin neşri mahiyetinde bir doktora çalışması yapıldığı (Rabat 1984) kaydedilmektedir (Répertoire des thèses, s. 13).

4. Tervîḥu’l-fuʾâd bi-mevlidi ḫayri’l-ʿibâd. Mevlid-i nebî konusunun tasavvufî neşve içinde ele alındığı bir eserdir.

5. İbtisâmü’l-ezhâr min riyâżi’l-aḫbâr fî rebîʿi’l-ebrâr bi-mevlidi’l-ḥabîbi’l-muḫtâr.

6. Ḥüsnü’l-beyân fî tefsîri müfredâti’l-Ḳurʾân.

7. Muḳaddime fi’l-ʿışḳ ve’l-maḥabbe.

8. Muḳaddimâtü’l-fuṣûl.

9. ez-Zehrü’l-mens̱ûr (bu eserlerin nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 395-396; Suppl., II, 357, 419).

Abdüsselâm el-Lekānî’nin bunların dışında şu eserlerinin de bulunduğu kaydedilmektedir: Fetḥu’l-vaṣîd li-hidâyeti’l-mürîd, Ḥâşiye ʿalâ Teẕkireti’l-Ḳurṭubî, es-Sirâcü’l-vehhâc bi-şerḥi kıṣṣateyi’l-isrâʾ ve’l-miʿrâc (müellifin hocalarından Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî’nin isrâ ve mi‘rac hakkındaki eserine yazılan bir şerhtir).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2003 yılında Ankara’da basılan 27. cildinde, 130 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.