REMLÎ, Ahmed b. Hüseyin

773 (1371-72) veya 775 yılında Filistin’in Remle şehrinde doğdu ve orada yetişti. Büyük dedelerinden Reslân’a (Arslan) nisbetle İbn Reslân olarak da anılır. Önceleri babasının manifatura dükkânında çalışırken daha sonra bu işi bırakıp medrese tahsiline başladı. Ahmed b. Halîl el-Alâî ve İbnü’z-Zerâtîtî diye tanınan Ömer b. Muhammed es-Sâlihî’den hadis, Şemseddin Muhammed b. İsmâil el-Kalkaşendî, Sirâceddin el-Bulkīnî ve İbnü’l-Hâim’den fıkıh dersleri aldı; İbnü’l-Hâim’den hesap ve ferâiz öğrendi. Celâleddin el-Bulkīnî, Şehâbeddin İbnü’n-Nâsıh, Muhammed el-Kırîmî, Ebû Hüreyre İbnü’z-Zehebî, Cemâleddin İbn Zahîre, İbnü’l-Küveyk hadis dinlediği hocalarından bazılarıdır. Remlî fıkıhta derinleşti. Uzun süre Remle’de Hasekiye Medresesi’nde ders verdi. Daha sonra Kudüs’te inzivaya çekildi ve tasavvufa yöneldi. Muhammed el-Kırîmî, Şehâbeddin İbnü’n-Nâsıh ve Ebû Bekir el-Mevsılî’den hırka giydi. İlmi yanında ibadete ve hayır işlerine düşkünlüğüyle tanınan Remlî, Remle ve Kudüs arasında gider gelir, hemen her yıl ribâtta, özellikle Tuz gölünün kenarında Yafa sınırında imar ettiği kalede kalırdı. Remle’de atalarının yaptırdığı bir mescidi yenileyip zâviye olarak kullandı ve burada ders okuttu, ayrıca büyük bir cami yaptırdı. Yafa’da da şehrin eski kesiminde onun adıyla anılan bir cami mevcuttur. Emîr Hüsâmeddin Hasan, Kudüs’te bir medrese inşa ettirip meşihatlığını kendisine vermek istediyse de kabul etmedi. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Kemâleddin İbn Ebû Şerîf, Ahmed b. Abdurrahman el-Âmirî er-Remlî anılmaktadır. Makrîzî ve İbn Hacer el-Askalânî ile de mektuplaşmış, özellikle Sünen-i Ebû Dâvûd’un şerhinde İbn Hacer’den faydalanmıştır. Hayatının sonlarına doğru Kudüs’e yerleşen Remlî 22 Şâban 844 (16 Ocak 1441) tarihinde burada vefat etti. 14 Şâban’da (8 Ocak) öldüğü de kaydedilir.

Eserleri. 1. Şerḥu Süneni Ebî Dâvûd. Kaynaklarda on bir cilt olduğu belirtilen eser Sünen-i Ebû Dâvûd’un en hacimli şerhlerinden biri olup çeşitli kütüphanelerde yazmaları vardır (Millet Ktp., Murad Molla, nr. 439, I-IV; Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 498, 501, 502, muhtelif ciltler; ayrıca bk. Sezgin, I, 151). Müellifin daha sonra ihtisar ettiği eserin bazı bölümleri Riyâd Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd’da doktora tezi olarak neşre hazırlanmıştır (1993-2002).

2. Ṣafvetü’z-Zübed fîmâ ʿaleyhi’l-muʿtemed. Kısaca ez-Zübed diye anılır (Bulak 1285; Kahire 1286, 1342; Bombay 1312; Mekke 1316; Cava 1318). Büyük ölçüde İbnü’l-Bârizî’nin ez-Zübed fi’l-fıḳh adlı eserine dayanılarak kaleme alınmış 1000 beyitlik (elfiyye) bir eserdir. Şâfiî fıkhını özlü biçimde ihtiva etmesi ve mutemet görüşleri esas alması sebebiyle bilhassa Hicaz, Mısır, Suriye ve Yemen’de büyük rağbet görmüş, öğrenciler tarafından ezberlenmiş, ikisi müellife ait olmak üzere çok sayıda şerhi yapılmıştır. Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (nr. 2278) Şerḥu Ṣafveti’z-Zübed adıyla Remlî adına kayıtlı eser bunlardan biri olmalıdır. Birçok şerhinden başlıcaları şunlardır: Şehâbeddin er-Remlî, Fetḥu’r-raḥmân bi-şerḥi Zübedi İbn Reslân (Hidîviyye Ktp., nr. 1716, 6984, 16644; Ezher Ktp., nr. 7878/917; Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 2277); Şemseddin er-Remlî, Ġāyetü’l-beyân fî şerḥi Zübedi İbn Reslân (kenarında Ahmed b. Hicâzî el-Feşnî’nin aynı esere yazdığı Mevâhibü’ṣ-ṣamed fî ḥalli elfâẓi’z-Zübed adlı şerhle birlikte, I-II, Bulak 1291; Kahire 1305, 1379/1959; nşr. Hâlid Abdülfettâh Şibl, Beyrut 1991; nşr. Ahmed Abdüsselâm Şâhin, Beyrut 1414/1994; Feşnî’nin şerhi ayrı olarak da basılmıştır: Kahire 1311, 1357); Muhammed b. İbrâhim es-Safevî el-Irâkī, Fetḥu’ṣ-ṣamed bi-şerḥi Ṣafveti’z-Zübed (Ezher Ktp., nr. 8706/1013; krş. Brockelmann, GAL Suppl., II, 113); Muhammed b. Ali b. Muhsin el-Hubeyşî el-Übbî, Fetḥu’l-mennân şerḥu Zübedi İbn Reslân (nşr. Abdullah b. Muhammed el-Habeşî, Beyrut 1409/1988); Muhammed b. Ahmed el-Ehdel, İfâdetü’s-sâdeti’l-ʿumed bi-taḳrîri meʿânî naẓmi’z-Zübed (nşr. Muhammed Şâdî Mustafa Arbeş, Cidde 1426/2006).

3. Lemʿu’l-levâmiʿ fî tavżîḥi Cemʿi’l-cevâmiʿ. Tâceddin es-Sübkî’nin usûl-i fıkha dair eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Turhan Vâlide Sultan, nr. 93).

4. Şerḥu Minhâci’l-vüṣûl. Beyzâvî’nin fıkıh usulüne dair eseri üzerine yazılmıştır (Brockelmann, GAL, I, 533).

5. Taʿlîḳa ʿalâ Elfiyye (İʿrâbü’l-Elfiyye). İbn Mâlik’in eserindeki bazı lafızlar açıklanmakta ve i‘rabı yapılmaktadır (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 1639).

6. Tehẕîbü’l-Eẕkâr. Nevevî’nin eseriyle ilgili bir çalışmadır (Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 1633; Nuruosmaniye Ktp., nr. 744; Brockelmann, GAL, II, 118).

7. Muḫtaṣarü’l-Minhâc. Nevevî’nin Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn’i üzerine yazılan bu eseri Yahyâ b. Takıyyüddin el-Halebî el-Faradî şerhetmiştir (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 2019).

8. Taʿlîḳa (Ḥâşiye) ʿale’ş-Şifâ. Kādî İyâz’ın eseri üzerine yazılmıştır (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 442, 443; Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 1583; ayrıca bk. Brockelmann, GAL Suppl., I, 631).

9. Şerḥu Mülḥati’l-iʿrâb. Harîrî’nin eseriyle ilgilidir (Süleymaniye Ktp., Serez, nr. 3336; Râgıb Paşa Ktp., nr. 1388).

Kaynaklarda ayrıca şu eserleri de anılmaktadır: Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyye, Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî (başından “Kitâbü’l-Ḥacc”ın sonuna kadar), Şerḥu’s-Sîreti’n-nebeviyye (Zeynüddin el-Irâkī’nin manzum eseri üzerine), Şerḥu eḥâdîs̱i İbn Ebî Hamza, Şerḥu Muḫtaṣarı İbni’l-Ḥâcib, Şerḥu Minhâci’ṭ-ṭâlibîn, Şerḥu’l-Erbaʿîne’n-Neveviyye, Şerḥu’l-Ḥâvi’ṣ-ṣaġīr (eksik), Şerḥu’l-Behceti’l-Verdiyye (eksik), İḫtiṣâru Ravżati’ṭ-ṭâlibîn, Muḫtaṣaru Edebi’l-ḳāḍî (Gazzî’nin), Muḫtaṣaru Ḥayâti’l-ḥayevân (Demîrî’nin). Bunlardan başka bazı sûrelerle ilgili tefsirleri, Kur’an ilimlerine ve kıraatlere dair manzum çalışmaları vardır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 561-562 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.